“ภาวะเบาหวานขึ้นจอประสาทตา” เป็นภาวะแทรกซ้อนที่เกิดจากโรคเบาหวาน ซึ่งมีผลต่อการมองเห็นในผู้ที่เป็นโรคเบาหวาน ทำให้เกิดภาวะสายตาเลือนรางจนถึงตาบอดได้
สาเหตุเกิดจากระดับน้ำตาลในเลือดที่สูงเป็นระยะเวลานาน ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของผนังหลอดเลือด มีการลดลงของเซลล์รอบๆ หลอดเลือดฝอย และเซลล์เนื้อเยื่อเอ็นโดทีเลียม ทำให้เกิดการโป่งพองของหลอดเลือดขนาดเล็ก หลอดเลือดขาดความยืดหยุ่นจนเปราะแตกง่าย เกิดภาวะเลือดออกในน้ำวุ้นตา และเกิดหลอดเลือดงอกใหม่ผิดปกติบริเวณผิวของจอประสาทตา ส่งผลให้จอประสาทตาลอก
ปัจจัยที่ส่งผลให้เกิดเบาหวานขึ้นจอประสาทตา คือ ระยะเวลาที่เป็นเบาหวาน ซึ่งพบว่า ยิ่งเป็นเบาหวานระยะเวลานาน จะมีโอกาสเป็นเบาหวานขึ้นจอประสาทตามากขึ้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งในผู้ที่ไม่สามารถคุมระดับน้ำตาลในเลือดให้อยู่ในระดับปกติได้ การมีโรคความดันโลหิตสูงร่วมด้วยจะเป็นตัวส่งเสริมให้เกิดภาวะเบาหวานขึ้นจอประสาทตามากขึ้น การตั้งครรภ์จะกระตุ้นให้เกิดภาวะเบาหวานขึ้นจอประสาทตาได้ในกลุ่มที่เป็นเบาหวานก่อนการตั้งครรภ์ นอกจากนี้ การสูบบุหรี่ ภาวะโรคอ้วน และภาวะไขมันในเลือดสูง ก็เป็นปัจจัยกระตุ้นให้เกิดภาวะเบาหวานขึ้นจอประสาทตาได้เช่นกัน
ความผิดปกติของจอประสาทตาที่เกิดจากการเป็นเบาหวานที่พบ ได้แก่ ภาวะเบาหวานขึ้นจอประสาทตา (diabetic retinopathy: DR) และภาวะศูนย์กลางจอประสาทตาบวม (diabetic macular edema: DME)
ภาวะเบาหวานขึ้นจอประสาทตา (diabetic retinopathy: DR) เป็นความผิดปกติที่พบได้บ่อยที่สุด สามารถแบ่งระดับความรุนแรงได้หลายระดับ ดังนี้
1. No apparent retinopathy ระดับนี้จะยังตรวจไม่พบความผิดปกติของจอประสาทตาที่มีสาเหตุจากโรคเบาหวาน
2. Mild non proliferative diabetic retinopathy (NPDR) จะตรวจพบว่ามีภาวะหลอดเลือดโป่งพองขนาดเล็ก
3. Moderate non proliferative diabetic retinopathy จะพบลักษณะของหลอดเลือดโป่งพองขนาดเล็ก ร่วมกับมีเลือดออกที่ชั้นจอประสาทตา หรือสารคัดหลั่งเกิดขึ้นที่ชั้นจอประสาทตา หรือมีจุดสีขาวอยู่ในชั้นตื้นของจอประสาทตา อย่างใดอย่างหนึ่ง
4. Severe non proliferative diabetic retinopathy ในระยะนี้จะแบ่งจอประสาทตาเป็น 4 ส่วน โดยลากเส้นแนวนอนและแนวตั้งตัดกันผ่านศูนย์กลางจอประสาทตา ในระยะนี้จะพบว่ามีเลือดออกในชั้นจอประสาทตามากกว่า 20 จุด หรือพบการโป่งพองของหลอดเลือดเป็นจุดเรียงกันเป็นเส้น หรือมีความผิดปกติของหลอดเลือดขนาดเล็กในจอประสาทตา
5. Proliferative diabetic retinopathy (PDR) ในระยะนี้จะพบว่ามีหลอดเลือดงอกใหม่ผิดปกติ มีเลือดออกหน้าจอประสาทตา หรือในน้ำวุ้นตา มีเนื้อเยื่อพังผืด ซึ่งต่อมาจะพบว่ามีทั้งเลือดออกและเกิดจอประสาทตาลอก
ภาวะศูนย์กลางจอประสาทตาบวม (Diabetic macular edema: DME)
เป็นภาวะความผิดปกติที่เกิดบริเวณศูนย์กลางจอประสาทตา ซึ่งเป็นจุดรวมแสงทำให้สามารถรับภาพชัดที่สุด บางครั้งเรียกว่าจุดรับภาพชัด ซึ่งจะมีเพียงจุดเดียวเท่านั้น หากเกิดความผิดปกติที่บริเวณนี้ จะทำให้การมองเห็นที่จุดรับภาพชัดเสียไป ไม่สามารถโฟกัสภาพได้ จะเห็นเพียงแค่ลานสายตาเท่านั้น หากจอประสาทตาบริเวณอื่นยังปกติอยู่
ภาวะศูนย์กลางจอประสาทตาบวม แบ่งออกเป็น 2 ระดับ ดังนี้
1. Non apparent DME ในระยะนี้จะตรวจไม่พบการหนาตัวของจอประสาทตา หรือศูนย์กลางจอประสาทตา
2. Diabetic macular edema: DME อาจจะพบร่วมกับ NPDR หรือ PDR เกิดจากการยอมให้ของเหลวซึมผ่านของหลอดเลือดฝอยจอประสาทตาเพิ่มขึ้นจนเกิดการรั่วซึมของสารน้ำและโปรตีนออกมาในชั้นจอประสาทตา ทำให้เกิดการหนาตัวและบวมขึ้นของจอประสาทตาจนถึงศูนย์กลางจอประสาทตา
อาการ
ผู้ป่วยจะมีอาการตามัวบริเวณลานสายตาด้านตรงข้ามกับตำแหน่งที่มีพยาธิสภาพ แต่ถ้าพยาธิสภาพเกิดที่บริเวณศูนย์กลางจอประสาทตาจะมีอาการตามัวในจุดที่มอง หรือจุดที่โฟกัส
การรักษา มีด้วยกันหลายวิธี ดังนี้
1. ให้คำแนะนำเรื่องการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด เพราะหากสามารถควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้ดี ก็จะไม่ทำให้เกิดภาวะเบาหวานขึ้นจอประสาทตา
2. ควรตรวจจอประสาทหลังจากได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นเบาหวานชนิดที่ 1 แล้ว 5 ปี และตรวจจอประสาทตาทันทีที่ได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นเบาหวาน ชนิดที่ 2
3. กรณีที่เป็น severe NPDR จะต้องยิงเลเซอร์จอประสาทตา ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับพยาธิสภาพของโรค
4. ฉีดยา anti-VEGF กรณีที่เป็น DME เพื่อรักษาอาการบวมของจอประสาทตา หรืออาจใช้ยาสเตียรอยด์ฉีดรักษาอาการบวมได้
________________________________________
แหล่งข้อมูล
ผศ.ดร.องุ่น น้อยอุดม สาขาการพยาบาลผู้ใหญ่และผู้สูงอายุ โรงเรียนพยาบาลรามาธิบดี คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล
New York City is a haven for food lovers, and when it comes to ice… Read More
Montenegro, a hidden gem nestled in the Balkans, offers travelers a captivating experience with its… Read More
Salads are a fantastic way to incorporate fresh and nutritious ingredients into our daily meals.… Read More
For fitness enthusiasts seeking to combine their love for travel and physical well-being, there… Read More
Edinburgh, the capital city of Scotland, is a captivating destination that offers a perfect blend… Read More
Starbucks has become a global phenomenon, captivating millions of coffee enthusiasts with its diverse menu… Read More